VREMEPLOV
1983 - 1984
1983
Januar 1983
01.januar 1983.
Stvorena je prva Internet mreža – ARPANet prerasta u internet. Ovaj datum je samo jedan u nizu razvoja Interneta koji se danas koristi širom sveta. Internet se razvio iz programa američkog ministarstva odbrane nazvanog ARPANet ( Advanced Research Projects Agency Network ) osnovanog oktobra 1969. godine zbog istraživanja koja bi dovela do uspostavljanja takve kompjuterske mreže koja bi omogućila nesmetanu komunikaciju izmedju računara i u slučaju nukelearnog rata. Ovom kompjuterskom mrežom su ispočetka bili povezani neki američki univerziteti i istraživački institut u Stenfordu da bi je vremenom zbog njenog brzog razvoja počeli koristiti i drugi naučnici i istraživači iz raznih oblasti. Tokom 1971. godine je razvijen prvi program za slanje elektronske pošte putem ove razgranate mreže. ARPANet dobija međunarodni karakter kada se na nju priključuju Velika Britanija i Norveška 1973. godine. Tokom sedamdesetih istraživanja dovode do razvoja novih komunikacionih protokola koji će dotadašnji NCP ( Network Control Protocol ) zameniti novim protokolima TCP / IP( Transmission Control Protocol / Internet Protocol ) kojim će se uvesti nova tehnologija u razvoju kompjuterske mreže koja se i danas koristi tj. Interneta. Protokoli su standardi koji omogućuju komunikaciju računara putem postojeće infrastrukturne mreže. Zamena protokola je zvanično izvršena prvog dana januara i godine 1983. ARPANet prerasta u Internet.
03.januar 1983.
Komapnija Apple je predstavila prvi personalni kompjuter ( PC ) sa kompjuterskim mišem
19.januar 1983.
Umro srpski naučnik Aleksandar Đ. Kostić, lekar, profesor histologije i embriologije na Medicinskom fakultetu u Beogradu. (Rođen: Beograd/Kraljevina Srbija/Srbija 19.mart 1893. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 19.januar 1983.) Bio je jedan od prvih profesora Medicinskog fakulteta i osnivač Instituta za histologiju i embriologiju. Dan izbora dr Aleksandra Đ. Kostića za honorarnog profesora histologije i embriologije na Medicinskom fakultetu u Beogradu 29. oktobra 1921. godine smatra se datumom osnivanja Katedre za histologiju i embriologiju. Francuski predsednik ga je 1940. odlikovao Legijom časti, a 12 godina kasnije i njegovu suprugu profesorku pedijatrije Smilju Kostić rođ. Joksić zbog zalaganja u primeni BCG vakcina. Iz njihovog braka rođen je Vojislav Voki Kostić poznati srpski kompozitor, muzičar, pisac i kuvar. Uprkos tome što je u tri mandata biran za dekana, dva puta je izbacivan sa fakulteta. Prvi put 1941. zbog odbijanja saradnje sa okupatorskim vlastima, a drugi (i konačni) put 1952. od strane tadašnje komunističke uprave na fakultetu, kada mu se zabranjuje i oproštajni skup sa studentima. Na svečanoj sednici Naučno-nastavnog veća Medicinskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, 2001. godine je doneta odluka da se stavljaju van snage sva rešenja, odluke i naredbe koje se odnose na prof. Kostića i njegovu ženu. U Beogradu danas postoji ulica nazvana po Aleksandru Kostiću, koja je paralelna sa Sarajevskom ulicom. Autor je medicinskog rečnika, prevedenog na više jezika. Preveo je “Polno pitanje” švajcarskog psihijatra i entomologa Ogista Anrija Forela. Neka od njegovih dela:“Polni život čoveka”, “Žena-pol, žena-čovek”, “Seksualno u srpskoj narodnoj poeziji”, “Higijena braka”, trilogija “Polno saznanje” i udžbenici “Osnovi normalne histologije”, “Embriologija”, “Osnovi histološke tehnike”.
1893-1983
89
_svg.png){kind=small}
U Boliviji uhapšen nemački ratni zločinac Klaus Barbi, zloglasni SS šef Liona u okupiranoj Francuskoj tokom Drugog svetskog rata.
20.januar 1983.
Umro slavni brazilski fudbaler Manoel Fransisko don Santos Garinča. (Rođen: Pau Grande/Brazil 28.oktobar 1933. - Umro: Rio de Žaneiro/Brazil 20.januar 1983.) Poznat i kao "ptičica", Garinča je bio važan igrač u pohodima Brazilaca na titule 1958. i 1962. godine. Igrao je na pozicija krila i bio poznat po driblingu koji je odbrambene igrače ostavljao na "pogrešnoj nozi". Pele je jednom izjavio da Brazil nikada ne bi osvojio tri kupa da nije bilo Garinče u timu. Garinča je imao jednu kraću nogu i od svog hendikepa napravio je dve prednosti - neuhvatljiv dribling i centrašut "pogrešnom nogom".
1933-1983
49
24.januar 1983.
Umro američki filmski režiser Džordž Dui Kjukor, holivudski perfekcionista, posebno uspešan u muzičkoj komediji. (Rođen: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 07.jul 1899. - Umro: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 24.januar 1983.) Neki od njegovih filmova odišu diskretnošću, prefinjenim humorom i istančanim poznavanjem ljudske prirode, osobito ženske. Neki od filmova: „Male žene“, „Silvija Skarlet“, „Dama s kamelijama“, „Plinsko svetlo“, „Dejvid Koperfild“, „Filadelfijska priča“ itd.
1899-1983
83
25.januar 1983.
Države članice EZ postižu sporazum u vezi sa zajedničkom politikom u oblasti ribarstva nakon pregovora koji su trajali šest godina.
Kineske vlasti preinačile u doživotnu robiju smrtnu kaznu Mao Cedungovoj udovici izrečenu istog januarskog dana 1981.
Februar 1983
05.februar 1983.
U Lionu je posle izručenja iz Bolivije zatočen ratni zločinac Klaus Barbi, jedan od šefova Gestapoa u okupiranoj Francuskoj. “Dželat iz Liona“, direktno odgovoran za ubistva i mučenja hiljada francuskih rodoljuba u Drugom svetskom ratu, u Boliviji se skrivao 32 godine.
13.februar 1983.
Poginule 64 osobe u italijanskom gradu Torino, u požaru koji je zahvatio bioskop.
16.februar 1983.
Poginulo najmanje 69 ljudi u požaru koji je zahvatio veliko područije niskog rastinja na jugu Australije.
21.februar 1983.
U etničkim nemirima posle izbora u indijskoj državi Asam poginulo više od 800 ljudi.
25.februar 1983.
Umro američki pisac Tomas Lenijer Vilijams, poznatiji kao Tenesi Vilijams. (Rođen: Kolambus/Misisipi/Sjedinjene Američke Države 26.mart 1911. - Umro: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 25.februar 1983.) Opisivao je svet seksualnosti i nasilja i neretko je napadan zbog sklonosti ka šokantnom i senzacionalnom. Neka od dela: drame "Staklena menažerija", "Tramvaj nazvan želja", "Mačka na usijanom limenom krovu", "Tetovirana ruža", "Nežna ptica mladosti", "Leto i dim", "Noć iguane", "Camino real", "Vieux Carre", "Odeća za letnji hotel", "Ne o slavujima", romani "Rimsko proleće gospođe Ston", "Moize i svet razuma", zbirke priča "Jedna ruka", "Tvrda-šećerlema", zbirka pesama "U zimu" itd.
1911-1983
71
Mart 1983
07.mart 1983.
Poginulo 96 rudara u eksploziji gasa u rudniku uglja blizu turskog grada Eregli.
08.mart 1983.
Umro engleski kompozitor Vilijam Tarner Volton, tvorac osećajne i lirske muzike neoromantičarskog stila. (Rođen: Oldham/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 29.mart 1902. - Umro: Iskija/Italija 08.mart 1983.) Posebno je značajan po orkestarskim kompozicijama, koje se odlikuju dugom melodijskom linijom, bogatom harmonijom i složenim ritmom. Neka od dela: melodrama "Fasada", oratorijum "Baltazarov pir", "Koncert za violinu" itd.
1902-1983
80
14.mart 1983.
Organizacija zemalja proizvođača nafte saglasila se sa smanjenjem cene nafte 15 odsto, prvi put u 23-godišnjoj istoriji OPEK-a.
15.mart 1983.
Umrla engleska književnica Rebeka Vest, koja je posle boravka u Jugoslaviji 1937. i 1941. napisala opsežno putopisno-istorijsko delo „Crno jagnje i sivi soko“, Junaci njenih dela su izuzetne ličnosti koje se suprostavljaju destruktivnim nagonima. (Rođena: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 21.decembar 1892. - Umrla: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 15.mart 1983.) Bavila se i novinarstvom i posebno su poznati njeni izveštaji sa Nirnberškog procesa, suđenja nemačkim i austrijskim ratnim zločincima posle Drugog svetskog rata. Ostala njena dela: romani „Vojnikov povratak“, „Sudija“, „Harijet Hjum“, „Trska koja misli“, studije o veleizdaji „Značenje izdaje“, „Voz baruta“, itd.
1892-1983
90
18.mart 1983.
Umro bivši italijanski kralj Umberto II, poslednji monarh Italije, koji je na prestolu proveo samo mesec dana. (Rođen: Rakoniđi/Kraljevina Italija/Italija 15.septembar 1904. - Umro: Ženeva/Švajcarska 18.mart 1983.) Postao je kralj u maju 1946, posle abdikacije oca Vitorija Emanuela III, ali je i sam abdicirao u junu 1946, jer su Italijani referendumom odabrali republiku, posle čega je morao da emigrira u Švajcarsku. Poznat je i kao Majski kralj, zbog svoje veoma kratke vladavine. Treće je dete kralja Vitorija Emanuela III i Jelene Petrović Njegoš (Jelena Savojska) od Crne Gore. Preko majke je bio brat od tetke princu Đorđu, kralju Aleksandru Karađorđeviću, i Jeleni Karađorđević. Umberto je na prestolu proveo samo mesec dana. Postao kralj u maju 1946, posle abdikacije oca Vitorija Emanuela III, abdicirao u junu pošto su se Italijani na referendumu izjasnili za republiku. Na presto je došao nakon abdikacije svoga oca 9. maja 1946. i kralj je bio do 12. juna 1946. (33 dana). Odbacio je očevu titulu kralja Albanije, a sam je molio albanskog kralja Zogua da oprosti što mu je njegov otac uzeo tron. Preminuo je u izbeglištvu u Švajcarskoj. Na njegovu sahranu Italija nije poslala zvaničnu delegaciju, a ni javni servis RAI je nije prenosio. Mauricio Moreno, tadašnji konzul Italije u Lionu, je bio jedini prisutni italijanski zvaničnik. Jedino javno obeležavanje žalosti u Italiji je bila crna traka koju su igrači Juventusa nosili na utakmici protiv Pize, 20. marta 1983.
1904-1983
78
22.mart 1983.
Haim Hercog izabran za predsednika Izraela.
23.mart 1983.
Predsednik SAD Ronald Regan obelodanio postojanje namere za izgradnju novog sistema odbrane zasnovanog na svemirskoj tehnologiji, poznatog po nazivu "ratovi zvazda". Docnije će se ispostaviti da je čitava ta priča bila element psihološkog rata bez ikakve realne osnove.
Umro dr Barni Klark, prvi čovek kojem je 112 dana ranije ugrađeno veštačko srce.
25.mart 1983.
Prvi put izvedena opera "Karmen" na sceni Narodnog pozorišta u Beogradu.
27.mart 1983.
U SFR Jugoslaviji (Srbiji) prvi put uvedeno letnje računanje vremena.
30.mart 1983.
Umro srpski (jugoslovenski) političar i pisac Rodoljub Čolaković, učesnik građanskog rata u Španiji i jedan od organizatora ustanka u Srbiji u Drugom svetskom ratu. (Rođen: Bijeljina/Austro-Ugarska monarhija/Republika Srpska/Bosna i Hercegovina 07.jun 1900. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 30.mart 1983.) Kao pripadnik levičarske terorističke organizacije "Crvena pravda" 1921. uhapšen je i osuđen na 12 godina zatvora pod optužbom za umešanost u atentat na ministra unutrašnjih poslova Milorada Draškovića. Na robiji je s Mošom Pijade preveo prvi tom "Kapitala" Karla Marksa i "Bedu filozofije". Dela: "Španija u plamenu", "Kuća oplakana", "Zapisi iz narodnooslobodilačkog rata", "Utisci iz Indije", "Susreti i sjećanja", "Kazivanje o jednom pokoljenju".
1900-1983
82
31.mart 1983.
Zemljotres razorio kolumbijski grad Popajan, usmrtivši najmanje 500 ljudi.
April 1983
04.april 1983.
Umrla američka pozorišna i filmska glumica Glorija Džozefina Mej Svanson, koja se proslavila u vreme nemog filma, ali i zvučnim filmom „Bulevar sumraka“, snimljenim 1950. (Rođena: Čikago/Ilinois/Sjedinjene Američke Države 27.mart 1899. - Umrla: Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 04.april 1983.) Ostali filmovi: „Muško i žensko“, „Kraljica Keli“, „Zaza“, „Gospođa San-Žen“ itd. Svansonova je rođena u maloj kući u Čikagu 1899. godine, kao jedino dete Adelaide (rođene Klanovski) i Džosefa Teodora Svansona (rođenog Svenson), vojnik. Ona je odgajana u luteranskoj veri. Njen otac je bio Amerikanac švedskog porekla, a majka nemačkog, francuskog i poljskog porekla. Bila je jedna od vodećih glumica u vreme nemog filma, ali i modna ikona, u tom periodu posebno je imala uspeha u fimovima koje je režirao Sesil B. Demil. Znamenita je i kao jedna od prvih glumica koje su se usudile da snime film koji se nije uklapao u holivudski moralni kodeks filmova tog vremena. Iz tog razloga njen film „Sejdi Tompson“ iz 1928. godine je bio zabranjen ali je, sa druge strane, postao i jedan od njenih najpopularnijih filmova koji se puštao isključivo na tajnim projekcija i Gloriji doneo nominaciju za oskara. Iako je uspešno prešla na zvučni film 1929. godine, zbog privatnih problema i veoma loše finansijske situacije, bila je prisiljena da se ubrzo povuče sa filma. Godine 1951, u svojoj 51. godini vratila se na veliko platno na velika vrata, u filmu Bilija Vajldera „Bulevar sumraka“. I dan danas je upamćena po ulozi u ovom filmu koji se ubraja u najveće filmske klasike zlatnog doba Holivuda, a njena uloga propale glumice Norme Dezmond i danas ima kultni status u glumačkim vodama.
1899-1983
84
17.april 1983.
Sa teritorije Indije uspešno lansiran veštački satelit. Prvi indijski satelit izbačen je sovjetskom raketom u orbitu oko Zemlje sa kosmodroma Bajkonur 19. aprila 1975.
18.april 1983.
Najmanje 63 ljudi poginulo u eksploziji bombe koju su islamski teroristi aktivirali u ambasadi SAD u Bejrutu.
Maj 1983
25.maj 1983.
Poginulo više od 300 ljudi u požarima koji su zahvatili tri broda na reci Nil u južnom Egiptu.
Jun 1983
02.jun 1983.
Sovjetski Savez sa satelita u orbiti Zemlje lansirao novu vasionsku sondu za istraživanje planete Venere.
13.jun 1983.
Američki vasionski brod „Pionir 10“ prošao pored Neptuna, postavši prva letelica napravljena ljudskom rukom koja je izašla izvan Sunčevog sistema.
16.jun 1983.
Za predsednika Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR-a izabran Jurij Andropov.
17-19.jun 1983.
Evropski savet potpisuje «Svečanu deklaraciju o Evropskoj uniji» na zasedanju održanom u Štutgartu
Jul 1983
15.jul 1983.
U napadu jermenskih terorista na prostorije turske vazduhoplovne kompanije na pariskom aerodromu „Orli“, poginulo šest ljudi.
23.jul 1983.
U Šri Lanki izbio građanski rat pošto su pobunjeni Tamili ubili 13 vojnika. Sinhaleška većina je na to odgovorila ubijanjem hiljada tamilskih civila na jugu te azijske ostrvske zemlje.
29.jul 1983.
Umro engleski pozorišni i filmski glumac Džejms Dejvid Grejem Niven, dobitnik Oskara 1958. za film "Odvojeni stolovi". (Rođen: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 01.mart 1910. - Umro: Šato d’O/Švajcarska 29.jul 1983.) Elegantnom pojavom ali i glumom oličavao je britanski tip džentlmena. Po uzoru na oca završio je vojnu školu, ali je docnije napustio vojnu karijeru i posvetio se glumi. U Holivud je dospeo tridesetih godina XX veka, ali je po izbijanju Drugog svetskog rata napustio SAD i priključio se britanskoj vojsci i tokom rata bio je komandos. Neki od ostalih filmova: "Put oko sveta za 80 dana", "Dobar dan tugo", "Topovi s Navarona", "Kasino Rojal", "Papirnati tigar" itd.
1910-1983
73
Umro španski filmski režiser Luis Bunjuel. (Rođen: Kalanda/Španija 22.februar 1900. - Umro: Meksiko Siti/Meksiko 29.jul 1983.) Tokom Španskog građanskog rata od 1936. do 1939. snimao je propagandne priloge za republikance. Od 1947. radio je uglavnom u Meksiku, pošto je kao komunista bio nepomirljivi protivnik fašističkog frankovog režima pa je živeo u emigraciji. Snimio je 32 filma. Filmovi „Andaluzijski pas“ iz 1928. i „Zlatno doba“ iz 1930. smatraju se obrascem nadrealističkog filma. Napisao je autobiografiju“Moj poslednji uzdah“. Neki od njegovih ostalih filmova: „Zemlja bez hleba“, „Uspon u nebo“, „Robinson Kruso“, „To se zove zora“, „Zvezdani put“, „Tristana“ itd.
1900-1983
83
Avgust 1983
04.avgust 1983.
Betino Kraksi kao prvi socijalista preuzeo dužnost predsednika vlade Italije.
Bivši predsednik vlade Gornje Volte (danas Burkina Faso) Tomas Sankara zbacio vojnim udarom sa vlasti predsednika Žana Batista Uedraoga.
10.avgust 1983.
Umro srpski (jugoslovenski) filmski režiser Vojislav Nanović, jedan od pionira srpskog i jugoslovenskog filma posle Drugog svetskog rata. (Rođen: Skoplje/Kraljeina SHS/Severna Makedonija 12.avgust 1922. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 10.avgust 1983.) Snimio je niz dokumentarnih i osam igranih filmova, uključujući "Tri koraka u prazno", "Ciganku" i "Čudotvorni mač".
1922-1983
60
19.avgust 1983.
Umro Aleksandar Ranković, potpredsednik SFRJ i član najužeg rukovodstva vladajućeg Saveza komunista Jugoslavije do smenjivanja sa svih funkcija 1966. (Rođen: Draževac kod Obrenovca/Kraljevina Srbija/Srbija 28.novembar 1909. - Umro: Dubrovnik/SFR Jugoslavija/Hrvatska 19.avgust 1983.) Posle zavođenja Šestojanuarske diktature 1929. osuđen je na šest godina robije zbog ilegalne komunističke aktivnosti, a 1940. postaje član Politbiroa Komunističke partije Jugoslavije. U Drugom svetskom ratu rukovodio je pripremama za ustanak protiv okupatorske nemačke vojske i nacistička policija uhapsila ga je u Beogradu krajem jula 1941. Posle hapšenja u bolnici je držan pod stražom, ali je oslobođen smelom akcijom beogradskih skojevaca. Kao organizacioni sekretar KPJ i član Vrhovnog štaba partizanskih jedinica, osnovao je 1944. službu bezbednosti pod nazivom Odeljenje za zaštitu naroda (OZNA). Posle rata bio je ministar unutrašnjih poslova i potpredsednik savezne vlade. U političkom obračunu s njim na Četvrtom plenumu Centralnog komiteta SKJ 1966. na Brionima, jugoslovenski predsednik Josip Broz Tito ga je optužio za zloupotrebe Službe državne bezbednosti i lišen je svih funkcija i potpuno isključen iz javnog života.
1909-1983
73
21.avgust 1983.
Vođa filipinske opozicije Beninjo Akino ubijen po izlasku iz aviona na aerodromu u Manili prilikom povratka iz trogodišnjeg izbeglištva u SAD. Ubistvo je organizovao filipinski vlastodržac Ferdinand Markos, uklonivši tako najozbiljnijeg protivkandidata na izborima 1984.
30.avgust 1983.
Potpukovnik Gijon Blaford postao prvi Amerikanac afričkog porekla koji je poleteo u kosmos, u sastavu petočlane posade šatla "Čelendžer".
31.avgust 1983.
Sahrani vođe filipinske opozicije Beninja Akina u Manili prisustvovalo više od milion ljudi. Opozicioni lider je ubijen 10 dana ranije na aerodromu u Manili prilikom povratka iz trogodišnjeg izbeglištva u SAD, čime je filipinski diktator Ferdinand Markos uklonio najozbiljnijeg protivkandidata na izborima 1984.
Septembar 1983
01.septembar 1983.
Sovjetski borbeni avion blizu poluostrva Sahalin oborio južnokorejski avion "Boing 747", u kojem je poginulo svih 240 putnika i 29 članova posade. Južnokorejska letilica je u špijunskoj misiji namerno ušla u sovjetski vazdušni prostor.
14.septembar 1983.
Rođena britanska pevačica jevrejskog porekla Ejmi Vajnhaus. (Rođena: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 14.septembar 1983. - Umrla: London/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 23.jul 2011.) Rođena je u jevrejskoj porodici. Njen otac Mičel je bio vozač taksija, a majka Dženis apotekarka. Pohađala je školu „Ešmol“. Kada je imala 10 godina, osnovala je svoju muzičku grupu „Svit en Sor“, po ugledu na američku muzičku grupu „Solt en Pepa“, ali je grupa kratko postojala. Od svoje 12. godine, pohađala je pozorišnu školu „Silvija Jang“, ali je već u 13. godini izbačena zbog lošeg vladanja i zato što je sama sebi probušila nos, kako bi stavila pirsing. Posle toga se upisala u Londonsku školu za izvođačke umetnosti i tehnologiju. Ejmi je kantautorka poznata po svom izražajnom kontraalt vokalu i probranoj mešavini muzičkih žanrova koje je koristila u svojim pesmama, uključujući ritam i bluz, soul i džez. Ejmi Vajnhaus su pripisivane zasluge za uticaj na rast popularnosti ženskih izvođača i soul muzike, i za preporod britanske muzičke scene. Njen specifičan stil učinio ju je muzom modnih dizajnera, poput Karla Lagerfelda. Problemi sa zavisnošću od narkotika i zloupotrebom alkohola, kao i njena sklonost samouništenju su bile redovne teme tabloida od 2007. godine, pa do njene smrti. Tokom 2008, Vajnhaus se suočila sa nizom zdravstvenih komplikacija koje su predstavljale ozbiljnu pretnju i za njenu karijeru i za njen život. Albumom, Back to Black, objavljenim 2006. zaslužila je šest nominacija za nagradu Gremi, od kojih je pet i osvojila. Zajedno sa Ališom Kiz i Lorin Hil, postala pevačica koja je osvojila najviše Gremija u jednom danu, i prva britanska pevačica kojoj je to pošlo za rukom. Album se našao na trećem mestu liste najprodavanijih izdanja prve decenije 21. veka u Ujedinjenom Kraljevstvu.
1983-2011
27
Poslednji koncert Ejmi Vajnhaus održan je u Beogradu, 18. juna 2011. godine, gde je, po navodima štampe, bila u vidno alkoholisanom stanju te je jedva uspevala da peva. Nakon nekoliko bezuspešnih pokušaja da otpeva bar jednu pesmu, njen prateći bend je ispoštovao beogradsku publiku i svirao do kraja, dok je pevačica to ispratila smejanjem i igrom. Ejmi Vajnhaus je umrla u 27. godini života, 23. jula 2011. godine. Nađena je mrtva u svojoj kući u Londonu, a prema prvim policijskim izveštajima, razlog smrti nije bio poznat. Kasnije je objavljeno da je Vajnhausova umrla od trovanja alkoholom.
15.septembar 1983.
Predsednik vlade Izraela Menahem Begin podneo ostavku.
Oktobar 1983
09.oktobar 1983.
U eksploziji bombe u glavnom gradu Burme, Rangunu ubijeno 18 južnokorejskih funkcionera, uključujući četiri ključna ministra, među kojima je bio šef diplomatije Li Bum Suk. Za ovaj napad Južna Koreja optužila je severnokorejske agente.
10.oktobar 1983.
Umro engleski pozorišni i filmski glumac Ralf Dejvid Ričardson, čiju glumu je karakterisala suzdržanost i stilska čistota. (Rođen: Čeltnam/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 19.decembar 1902. - Umro: Marilebon/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 10.oktobar 1983.) U pozorištu je sa supehom tumačio uloge u komedijama i tragedijama, u modernim i klasičnim delima. Neki od filmova: „Zvučna barijera“, „Citadela“, „Ana Karenjina“, „Pali idol“, „Ričard III“, „Kartum“ itd.
1902-1983
80
12.oktobar 1983.
Bivši japanski predsednik vlade Kakuei Tanaka osuđen na četiri godine zatvora zbog umešanosti u aferu podmićivanja "Lokid".
16.oktobar 1983.
Umro srpski (jugoslovenski) slikar i likovni kritičar Mihailo Petrov, jedna od vodećih ličnosti sveta umetnosti u Kraljevini Jugoslaviji između dva svetska rata. (Rođen: Beograd/Kraljeina Srbija/Srbija 16.septembar 1902. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 16.oktobar 1983.) Bio je profesor Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu. Ilustrovao je mnogobrojne knjige.
1902-1983
81
23.oktobar 1983.
U samoubilačkom napadu islamskih terorista kamionima napunjenim eksplozivom na štab američkih marinaca u Bejrutu i obližnju zgradu u kojoj su se nalazili francuski vojnici, ubijen 241 američki i 58 francuskih vojnika.
25.oktobar 1983.
Trupe SAD okupirale karipsku ostrvsku državu Grenadu.
Novembar 1983
04.novembar 1983.
U Libanu poginulo više od 40 izraelskih vojnika, u detonaciji kamiona punog eksploziva koju je izazvao islamski terorista-samoubica.
10.novembar 1983.
Američki student Fred Koen javno prikazao prvi kompjuterski virus.
15.novembar 1983.
"Turska Republika Severni Kipar", koju je priznala jedino Ankara, proglasila "nezavisnost".
23.novembar 1983.
Sovjetski Savez napustio razgovore o ograničenju naoružanja u Ženevi u znak protesta zbog razmeštanja američkih krstarećih raketa u Evropi.
27.novembar 1983.
Prilikom pada kolumbijskog aviona "Boing 747" u blizini madridskog areodroma "Barahas" poginuo 181 putnik i član posade.
Decembar 1983
05.decembar 1983.
Umro američki filmski režiser, scenarista i producent Robert Oldrič. (Rođen: Krenston/Roud Ajland/Sjedinjene Američke Države 09.avgust 1918. - Umro: Los Anđeles/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 05.decembar 1983.) Snimao je trilere, vesterne, horore, psihološke drame i komedije. Osvojio je dve nagrade na Filmskom festivalu u Veneciji, jednu na Berlinskom dok je za film „Šta se dogodilo sa Bebi Džejn?“ bio u konkurenciji za Zlatnu palmu na Kanskom festivalu. Neka do njegovih filmskih ostvarenja: „Vera Kruz“, „Apač“, „Dvanaest žigosanih“, „Poljubac smrti“, „ Zatvorski krug“, „Veliki nož“ itd.
1918-1983
64
10.decembar 1983.
Raul Alfonsin preuzeo dužnost predsednika Argentine kao prvi demokratski izabrani šef države posle osmogodišnje vladavine vojne hunte.
17.decembar 1983.
Poginulo 83 ljudi u požaru koji je izbio u jednoj madrdskoj diskoteci.
25.decembar 1983.
Umro španski (katalonski) slikar i vajar Žuan Miro, jedan od najvećih nadrealističkih umetnika. (Rođen: Barselona/Katalonija/Španija 20.april 1893. - Umro: Palma de Majorka/Španija 25.decembar 1983.) Studirao je u rodnoj Barseloni, a od 1919. je živeo u Parizu. Kratko je stvarao pod uticajem kubizma, ali je od 1924. izgradio neponovljiv lični stil, zasnovan na krajnje spontanom registrovanju formi i znakova koji evociraju podsvesne predstave primarnih i elementarnih vitalnih stanja.
1893-1983
89
31.decembar 1983.
U vojnom udaru u Nigeriji svrgnut predsednik Šehu Šegari, koji je na vlast došao na izborima 1979. kada je okončana 13-godišnja vojna uprava. Predsednik je postao šef vojne hunte general Muhamed Buhari.
1984
Januar 1984
01.januar 1984.
Sultanat Brunej postao nezavisna država. Brunej je mala država koja se nalazi na severozapadu ostrva Borneo na jugoistoku Azije, veoma bogata naftom i prirodnim gasom. Bio je britanski protektorat od 1888.godine.
07.januar 1984.
Umro francuski fizičar Alfred Kastler, član Francuske akademije, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1966. (Rođen: Gebviler/Nemačko carstvo/Francuska 03.maj 1902. - Umro: Bandol/Francuska 07.januar 1984.) Otkrio je i razvio optičke metode izučavanja Hercovih rezonanci u atomima i njegov rad je od ključnog značaja za razvoj lasera. Kastler je rođen u Gebvileru (Alzas, Nemačko carstvo), a kasnije je pohađao Licej Bartoldi u Kolmaru, Alzas, i Višu normalnu školu u Parizu 1921. Nakon studija, 1926. je počeo da predaje fiziku na Liceju u Miluzu, a zatim predavao na Univerzitetu u Bordou, gde je bio univerzitetski profesor do 1941. Žorž Brua ga je zamolio da se vrati u Višu normalnu školu, gde je konačno dobio katedru 1952. godine. Sarađujući sa Žanom Broselom istraživao je kvantnu mehaniku, interakciju između svetlosti i atoma i spektroskopiju. Kastler je, radeći na kombinaciji optičke i magnetne rezonance, razvio tehniku „optičkog pumpanja“. Ti radovi su doveli do kompletiranja teorije lasera i masera. Bio je predsednik odbora Institut za teorijsku i primenjenu optiku i bio je prvi predsednik nevladine organizacije (NVO) Akcija protiv gladi.
1902-1984
81
10.januar 1984.
Umro princ Laosa Suvana Fuma, predsednik vlade te zemlje u više navrata do 1975. kada je dolaskom na vlast komunista političko ustrojstvo Laosa potpuno izmenjeno. (Rođen: Luang Prabang/Laos 07.oktobar 1901. - Umro: Vijentijan/Laos 10.januar 1984.)
1901-1984
82
20.januar 1984.
Umro američki sportista i filmski glumac nemačkog porekla Džoni Vajsmiler (Peter Johan), prvi čovek koji je preplivao 100 metara brže od minute, tumač naslovne uloge u nizu filmova o Tarzanu. (Rođen: Frajdorf, Temišvar/Austro-Ugarska monarhija/Rumunija 02.jun 1904. - Umro: Akapulko/Meksiko 20.januar 1984.) Osvojio je tri zlatne medalje na Olimpijskim igrama 1924. i dve 1928. Neki od filmova: Tarzan u izgnanstvu“, „Tarzanov povratak“, „Tarzan i njegova družina“ itd. Rođen je u mestu Frajdorf blizu Temišvara (u Rumuniji), prema zvaničnim biografskim podacima, mada postoje tvrdnje da je njegovo mesto rođenja selo Međa, u opštini Žitište (u Srbiji). Jedino je sigurno da je rođen u Banatu, tadašnjoj Austrougarskoj. Njegovi otac i majka bili su Nemci, Petrus Vajsmiler i Elizabet Kerš. S roditeljima je kao sedmomesečna beba prešao u SAD. U Čikagu je trenirao vaterpolo i plivanje, i sa osamnaest godina (18. jula 1922) obara svetski rekord na 100 m. Vajsmiler je prvi čovek koji je preplivao 100 m za manje od jednog minuta (58,6 sekundi). Oborio je mnoge svetske rekorde i osvajač je pet olimpijskih zlata. Ipak, svetsku slavu stekao je ulogom Tarzana, u filmovima rađenim po romanima Edgara Rajsa Barouza (u periodu 1932—1948).
1904-1984
79
Februar 1984
07.februar 1984.
Američki kosmonaut Brus Mekendls napustio svemirski brod "Čelendžer" i "prošetao" svemirom kao prvi čovek koji se kretao bez fizičke veze s letilicom, pokretan motorom na leđima.
08.februar 1984.
U Sarajevu otvorene XIV zimske Olimpijske igre - prve u Jugoslaviji, na kojima su učestvovali sportisti iz 49 država.
09.februar 1984.
Umro ruski državnik Jurij Vladimirovič Andropov, sovjetski lider od 1982. do smrti februara 1984. (Rođen: Nagitskoja/Ruska Imperija/Ruasija 15.jun 1914. - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 09.februar 1984.) Od 1967. do 1982. bio je predsednik Komiteta državne bezbednosti. Generalni sekretar vladajuće Komunističke partije je postao novembra 1982, posle smrti Leonida Iljiča Brežnjeva, a predsednik Prezidijuma Vrhovnog saveta Sovjetskog Saveza juna 1983. Andropov je bio sin železničkog službenika. Tokom Drugog svetskog rata, Andropov je uzeo učešća u partizanskim aktivnostima. 1951. se preselio u Moskvu i stupio je u partijski sekretarijat. 1954. godine je postao sovjetski ambasador u Mađarskoj. Andropov je bio jedan od odgovornih za sovjetsku odluku da se napadne Mađarska tokom Mađarske revolucije 1956. godine. Andropov se vratio u Moskvu na čelu Odseka za vezu sa socijalističkim državama (1957- 1967) i imenovan je u sekretarijat Centralnog komiteta 1962. nasledivši Mihajla Suslova, a 1967. je imenovan za šefa KGB-a. 1973. Andropov je postao član Politbiroa, iako nije dao ostavku na čelo KGB-a do 1982. godine. Nekoliko dana nakon Brežnjevljeve smrti (10. novembar 1982), Andropov je iznenađujuće imenovan za Generalnog sekretara ispred Konstantina Černjenka. Bio je prvi šef KGB-a koji je postao Generalni sekretar. Njegovo imenovanje na Zapadu je primljeno sa strahom, zbog njegove uloge u KGB-u i Mađarskoj. Andropov je umro zbog otkazivanja bubrega nakon nekoliko meseci neuspešnog lečenja, a nasledio ga je Konstantin Černjenko. Sahranjen je u Moskvi u nekropoli kod zida Kremlja. Često se smatra je je započeo postepenije i konstruktivnije reforme od Gorbačova. Najveća teme spekulacije je da li bi Andropov reformisao SSSR na način koji ne bi doveo do raspada Sovjetskog Saveza.
1914-1984
69
12.februar 1984.
Umro argentinski pisac Hulio Kortasar, jedan od najznačajnijih u latinoameričkoj literaturi, majstor kratke priče. (Rođen: Iksel/Belgija 26.avgust 1914. - Umro: Pariz/Francuska 12.februar 1984.) Njegovom prozom dominiraju socijalno-političke teme. Motivi igre, rituala i mita uvrstili su ga među najveća imena svetske književnosti. Neka od njegovih dela: zbirka pripovedaka „Tajno oružje“, „Kraj igre“, „Neko ko ovuda ide“, „Progonitelj“, romani „Školice“, „Manuelova knjiga“, književni ogledi „Poslednja runda“, „Put oko dana za 80 svetova“, putopis „Autonauti kosmoputa“ itd. Opredelio se za francusko državljanstvo 1981. godine iz protesta protiv argentinskog militarnog režima. Svoje detinjstvo, mladost i početak zrelog doba proveo je u Argentini, dok je od pedesetih godina živeo u Evropi. Prebivao je u Italiji, Španiji i Švajcarskoj, da bi 1951. emigrirao u Francusku gde je živeo do kraja života i čiji je ambijent opisao u nekim od svojih dela. Kortasar je poznat kao jedan od osnivača latinoameričkog buma. Smatra se da je jedan od najinovativnijih i najoriginalnijih autora svog vremena, vrhunski pripovedač i esejista. Kao tvorac romana u kojima probija klasične okvire bežeći od vremenske linearnosti, zaslužan je za uvođenje potpuno novog načina pisanja u hispansku književnost. Budući da sadržina njegovih dela prelazi granicu između realnosti i fantastike, dovodi se u vezu sa magičnim realizmom, pa čak i nadrealizmom. Osim književnog dela, značajan je i njegov prevodilački rad za Unesko.
1904-1984
69
13.februar 1984.
Šef Komunističke partije Sovjetskog Saveza i šef sovjetske države postao Konstantin Černjenko, naslednik preminulog Jurija Andropova. Posle Černjenka, koji se na čelu sovjetske države nalazio manje od godinu dana, izabran je Mihail Gorbačov, sedmi i poslednji lider sovjetske države.
14.februar 1984.
Evropski parlament usvaja ugovor o osnivanju Evropske unije većinom od 237 glasova, sa 34 glasa protiv i 54 uzdržana glasa. Evropska unija je trebalo da predstavlja objedinjavajući krov za Evropsku zajednicu, Evropski monetarni sistem i Evropsku političku saradnju. Evropski parlament su činili parlamentarci iz deset zemalja članica EZ. Još oktobra 1972. godine predsednici država i vlada EZ su doneli odluku u Parizu o prerastanju EZ u EU.
21.februar 1984.
Umro ruski (sovjetski) književnik Mihail Aleksandrovič Šolohov, dobitnik nobelove nagrade. (Rođen: Krusilin/Ruska Imperija/Rusija 24.maj 1905. - Umro: Vjošenska/Sovjetski Savez/Rusija 21.februar 1984.) Rođen je na reci Don i na njoj je proveo gotovo celi život, te je tako veoma dobro poznavao život donskih kozaka. I sam je rekao: „Rođen sam na Donu, tamo pohađao školu, formirao se kao čovek i kao pisac“. Šolohov, međutim, nije bio Kozak: Njegova majka, Anastasija Danilovna Cernjikova (1871—1942), bila je po ocu Ruskinja, a majka joj je jednim delom bila Tatarka; otac mu je bio trgovac, Rus, Aleksandar Mihajlovič Šolohov (1865—1925). Njegova majka je prvo bila udata za kozačkog gardistu Stepina Kuznjecova. Mihail je zbog toga imao mnogo poteškoća - ismevali su ga, jer nije mogao nositi očevo prezime, sve dok prvi majčin muž nije umro. Kako su bili doseljenici na Don, ni Cernjikovi, ni Šolohovi nisu imali privilegovan status, iako su živeli i ponašali se poput drugih Kozaka. Dobitnik je gotovo svih sovjetskih književnih nagrada, a 1965. dobio je i Nobelovu nagradu za književnost, za delo Tihi Don.
1905-1984
78
Mart 1984
03.mart 1984.
Zemljotres na Kopaoniku pričinio znatnu materijalnu štetu, srećom bez ljudskih žrtava.
05.mart 1984.
Umro italijanski pevač Tito Gobi, operski bariton svetskog ugleda. (Rođen: Basano del Grapa/Kraljevina Italija/Italija 24.oktobar 1913. - Umro: Rim/Italija 05.mart 1984.) Posebno je upamćen po ulozi u “Toski” Đakoma Pučinija u kojoj mu je partner bila Marija Kalas.
1913-1984
70
12.mart 1984.
U Velikoj Britaniji počeo generalni štrajk rudara.
23.mart 1984.
Umro mađarski pisac i prevodilac Zoltan Čuka, koji je najveći deo stvaralaštva posvetio prevođenju na mađarski dela pisaca srpskog jezika, od Njegoša do savremenih - više od sto knjiga. (Rođen: Plandište/Austro-Ugarska monarhija/Srbija 22.septembar 1901. - Umro: Erd/Mađarska 23.mart 1984.) Dela: "Istorija književnosti jugoslovenskih naroda", "Zvezdana prašina" (antologija lirike na srpskom jeziku), zbirke poezije "Putevi", "Ognjeno zvono", "Moje dve domovine".
1901-1984
82
26.mart 1984.
Srpski (jugoslovenski) pisac Branko Ćopić okončao svoj život skočivši sa savskog mosta u Beogradu. (Rođen: Hašani (Krupa na Uni)/Austro-Ugarska monarhija/Republika Srpska/Bosna i Hercegovina 01.januar 1915. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 26.mart 1984.) U Drugom svetskom ratu borio se zajedno sa partizanima protiv okupatora radivši do kraja rata kao ratni dopisnik zajedno sa svojim nerazdvojnim prijateljem i kumom, takođe poznatim književnikom Skenderom Kulenovićem. Tematika Ćopićevih dela je prevashodno usmerena na narodnooslobodilačku borbu i neposrednu posleratnu stvarnost. Ostaće upamćen pre svega kao jedan od najvećih dečjih pisaca na prostorima bivše Jugoslavije. Napisao je preko trideset knjiga za decu. Nakon Drugog svetskog rata završio je Filozofski fakultet u Beogradu. Uočivši nakon oslobođenja zemlje niz ružnih pojava u toliko idealizovanom socijalističkom jugoslovenskom društvu, Ćopić će početi sa pisanjem satiričnih priča u kojima je te pojave oštro kritikovao. Jedna od njih koju je nazvao “Jeretička priča” izazvaće veliku buru nezadovoljstva tadašnje komunističke vlasti i hajku drugova komunista na njega među kojima i Josipa Broza Tita lično. Duševni nemiri koji su ga proganjali i razdirali nagnaće ga da izvrši samoubistvo skočivši sa beogradskog savskog mosta. Kao profesionalni pisac, Ćopić je bio veoma popularan i mogao je da se proda u velikom broju primeraka. To mu je omogućilo da živi isključivo od svojih spisa, što je bilo retkost za tadašnje jugoslovenske pisce. Kvalitet njegovih spisa doveo ga je do uključivanja u nastavni plan i program osnovne škole, što je značilo da su neke od njegovih priča našle put u udžbenicima, a neki romani postali obavezna lektira.
1915-1984
69
April 1984
03.april 1984.
Prvi put u programu Radio Beograda emitovana muzika sa kompakt – diska.
08.april 1984.
Umro ruski (sovjetski) fizičar Pjotr Leonidovič Kapica, jedan od najistaknutijih fizičara XX veka, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1978, inostrani član Srpske akademije nauka i umetnosti. (Rođen: Kronštat/Ruska Imperija/Rusija 08.jul 1894. - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 08.april 1984.) Od 1921. do 1934. radio je u Velikoj Britaniji, a po povratku je rukovodio Institutom Akademije nauka Sovjetskog Saveza za fiziku. Uspeo je da stvori vrlo jaka magnetna polja, otkrio je zavisnost električnog otpora polikristalnih metala od jakog magnetskog polja, koja nosi njegovo ime, radio je na fizici niskih temperatura (helijum II, tečni vazduh, vodonik), unapredio je hidrodinamiku, posebno u oblasti termičkih pojava u tankim slojevima tečnosti.
1894-1984
89
19.april 1984.
Lansiran prvi kineski telekomunikacioni satelit, što su pre Kine uspeli samo Sovjetski Savez i SAD.
20.april 1984.
Velika Britanija saopštila da će njena administracija u Hongkongu (Viktoriji) prestati da funkcioniše 1997.
21.april 1984.
U rudniku "Rembas-Zastava" u Resavici u nesreći poginula 33 rudara.
26.april 1984.
Umro američki džez muzičar afroameričkog porekla Vilijam „Kaunt“ Bejzi, kompozitor i vođa orkestra. (Rođen: Red Bank/Nju Džerzi/Sjedinjene Američke Države 21.avgust 1904. - Umro: Holivud/Florida/Sjedinjene Američke Države 26.april 1984.) Osnovao je 1937. orkestar koji je ubrzo stekao slavu najboljeg sving-orkestra u svetu što ne čudi jer su u sastavu istog bili vrhunski muzičari, uključujući pevačicu Bili Holidej i trubača Baka Klejtona. U najranijem detinjstvu od majke je naučio da svira klavir. Potom se preselio u Njujork gde se, kao tinejdžer muzički razvijao pod uticajem džez pijanista iz Harlema, među kojima su bili Džems Džonson i Fets Voler. Kada je Bejzi 1935. godine, postao vođa jednog čikaškog benda, voditelj lokalne radio stanice dao mu je nadimak-Kaunt. Vilis Konover, legendarni voditelj programa Glasa Amerike “Mjuzik Ju Es Ej”, svojevremeno je rekao da Kaunt ima jedinstvenu pijanističku tehniku, ali da je retko pokazivao sve svoje umeće. Bejzi je prilikom sviranja na klaviru koristio samo nekoliko nota, da bi kontrastom povećao snagu utiska koji je mogao da ostavi ostatak benda. Muzika Vilijama «Kaunta» Bejzija bitno je uticala na generacije džez i sving muzičara. Umro je od posledica kancera .
1904-1984
79
Maj 1984
08.maj 1984.
Sovjetski olimpijski komitet odlučio da bojkotuje Olimpijske igre u Los Anđelesu, optuživši Vladu SAD za kršenje Olimpijske povelje.
16.maj 1984.
Umro američki pisac Irvin Šo, čija se proza odlikuje snažnom dramatičnošću, društvenom svešću i živim dijalogom. (Rođen: Bronks/Njujork/Njujork/Sjedinjene Američke Države 27.februar 1913. - Umro: Davos/Švajcarska 16.maj 1984.) Borio se u Drugom svetskom ratu kao američki vojnik u Evropi i Africi. Neka od njegovih dela: romani “Mladi lavovi”, “Lusi Kraun”, “Glasovi letnjeg dana”, “Prosijak i lopov”, zbirke pripovedaka “Mornar sa Bremena”, “Dobrodošli u grad”, drame “Opsada”, “Sinovi i vojnici”, “Ubica”, putopis “Udruštvu delfina” itd.
1913-1984
71
28.maj 1984.
Iran uputio upozorenje arapskim zemljama da se ne mešaju u Iransko-irački rat jer će u suprotnom „snositi posledice“. Upozorenje arapskim državama da ostanu po strani kada je u pitanju rat između Irana i Iraka je uputio iranski predsednik Ali Hamnei.
31.maj 1984.
Rođen srpski plivač Milorad Čavić, evropski šampion, osvajač medalja na najznačajnijim takmičenjima. (Rođen: Anahajm/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države) Milorad Čavić je odrastao u porodici srpskih emigranata u Kaliforniji. Njegovo detinjstvo bilo je prožeto sportskim duhom i ljubavlju prema vodi, a podrška porodice bila je ključna u njegovom rastu i razvoju. Od malih nogu, Milorad je pokazivao izuzetan talenat za plivanje, što su njegovi roditelji prepoznali i podsticali. Milorad Čavić je svoju profesionalnu plivačku karijeru započeo obećavajuće, brzo postajući jedan od najistaknutijih plivača Srbije i sveta. Čavićev talenat i upornost doneli su mu brojne titule i priznanja. Na Evropskom prvenstvu 2008. godine u Ajndhovenu, postavio je novi svetski rekord u disciplini 50 metara leptir. Njegov nastup na Olimpijskim igrama 2008. godine u Pekingu ostaće upamćen po legendarnom duelu sa Majklom Felpsom u finalu na 100 metara leptir. U trci koja je odlučena za jedan stoti deo sekunde, Čavić je osvojio srebrnu medalju, dok je Felps odneo zlato. Iako je Čavić bio toliko blizu zlatne medalje, njegova izvedba je bila trijumf duha i posvećenosti, i postala je jedan od najupečatljivijih trenutaka u istoriji plivanja. Peking 2008. godine bio je vrhunac Čavićeve karijere. U nezaboravnom finalu na 100 metara leptir, Čavić je bio milimetar od zlatne medalje. Majkl Felps uspeo da ga pretekne za najmanju moguću marginu – jedan stoti deo sekunde. Olimpijski komitet Srbije (i Crne Gore) prepoznao je Čavićevu izuzetnost. Proglašen je za muškog sportistu godine tri puta – 2003, 2008. i 2009. godine.
Jun 1984
06.jun 1984.
Prilikom intervencije indijske vojske protiv ekstremističkih Sika poginulo najmanje 250 Sika i 47 vojnika. Siki su bili zabarikadirani u kompleksu "Zlatnog hrama" u Amricaru. Prema indijskim vojnim izvorima poginulo je najmanje 250 Sika i 47 vojnika. Pojedini mediji procenjivali su da je tada poginulo oko 1.000 ljudi.
11.jun 1984.
Umro italijanski političar Enriko Berlingver, jedan od najistaknutijih predstavnika „evrokomunizma“ i generalni sekretar Komunističke partije Italije od 1972. do smrti 1984. (Rođen: Sasari/Kraljevina Italija/Italija 25.maj 1922. - Umro: Padova/Italija 11.jun 1984.) Evrokomunizam je zvanično „spoj demokratije i socijalizma“ odnosno odustajanje od ideje revolucionarnog dolaska na vlast i prihvatanje institucija parlamentarizma. Bio je i tvorac strategija „istorijskog kompromisa“ sa građanskim strankama, pre svega sa demohrišćanima, i „demokratske alternative“. U ranoj mladosti postao je komunista i 1944. je uhapšen kao sekretar komunističke omladine u rodnom Sasariju na Sardiniji. U Centralni komitet partije ušao je 1945, član Politbiroa postao je 1959, a zamenik generalnog sekretara 1969. Kao lider partije potpuno je suzbio sovjetski uticaj u najvećoj komunističkoj partiji na Zapadu.
1922-1984
62
14-17.jun 1984.
Održani drugi opšti evropski izbori za Evropski parlament. Izbori se održavaju svake pete godine. Prethodni, prvi opšti izbori su održani juna 1979. godine.
22.jun 1984.
Rođen srpski teniser i reprezentativac Janko Tipsarević. (Rođen: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija) Počeo je da igra tenis 1990. godine, kada je imao 6 godina, a sa devet godina je počeo da igra za Novobeogradski teniski klub "AS", koji se nalazio u sklopu Sportskog rekreacionog centra "11. april" i prvi profesionalni trener mu je bio rus Roman Savočkin. U svojoj karijeri je osvojio četiri ATP turnira u singlu i jedan u konkurenciji parova. Pored toga osvojio je i petnaest čelendžera, tri fjučersa i Otvoreno prvenstvo Australije za juniore 2001. Zajedno sa saigračima iz reprezentacije Srbije je osvojio titulu u Dejvis kupu 2010. Najbolji plasman na ATP listi ostvario je 2. aprila 2012. kada je zauzeo 8. mesto. Poslednji ATP meč odigrao je u oktobru 2019. na turniru u Stokholmu, da bi se od reprezentacije oprostio mesec dana kasnije na završnom turniru Dejvis kupa.[6] Ubrzo po okončanju teniske karijere postao je trener Filipa Krajinovića. Tipsarević je bio poznat kao igrač koji najbolje partije pruža protiv visokoplasiranih tenisera i zato ga često zovu ubicom favorita. Pobedio je prvog igrača sveta Novaka Đokovića dva puta i još trinaest puta tenisere iz prvih 10. Takođe je ostvario i pobede protiv igrača koji su ranije bili najbolji na svetu. Oženjen je Biljanom Tipsarević (rođena Šešević), nekadašnjom novinarkom televizije Delta i B92, a danas modnim kreatorom. Izjašnjava se kao ateista.
30.jun 1984.
Umrla američka književnica Lilijan Helman. (Rođena: Nju Orleans/Luizijana/Sjedinjene Američke Države 20.jun 1905. - Umrla: Ouk Blafs/Masačusets/Sjedinjene Američke Države 30.jun 1984.) Veći deo njenog opusa je socijalnog karaktera. U memoarskim delima opisala je iskustva iz Španije i Sovjetskog Saveza, veze sa vodećim američkim intelektualcima i vreme makartizma, antikomunističku hajku koju je u prvoj polovini pedesetih godina XX veka predvodio američki republikanski političar Džozef Makarti. Neka od dela: drame “Dečji čas”, “Male lisice”, “Straža na Rajni”, memoarske knjige “Nedovršena žena”, “Nitkovsko vreme” itd.
1905-1984
79
Jul 1984
20.jul 1984.
Umro srpski (jugoslovenski) pisac i diplomata Marko Ristić, jedan od najaktivnijih srpskih nadrealista. (Rođen: Beograd/Kraljevina Srbija/Srbija 20.jun 1902. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 20.jul 1984.) Pesnik, esejista i kritičar, Marko Ristić jedan je od osnivača nadrealističkog pokreta kod nas. Rođen je u uglednoj beogradskoj porodici. Posle završenog Filozofskog fakulteta u Beogradu, u međuratnom periodu je izdavao i uređivao većinu nadrealističkih časopisa. Po završetku Drugog svetskog rata bio je ambasador FNRJ u Parizu. Uređivao je časopise i revije: “Putevi“, “Svedočanstva“, “Nemoguće“ i “Nadrealizam danas i ovde“. U posleratnim godinama objavljivao je u “Politici“ tekstove o aktuelnim problemima. Kao retko koji naš pisac , ostao je veran i dosledan svom književnom ukusu, umetničkom programu i društveno-političkoj opredeljenosti, što su neki tumačili kao Ristićevu nemoć da ide dalje i u korak sa vremenom. Krajem 1990. njegova supruga Jelica - Ševa i kćerka Mara poklonile su Beogradu biblioteku i arhiv Marka Ristića. U Muzeju savremene umetnosti u Beogradu nalazi se Legat koji nosi njegovo ime. Dela: pesme "Od sreće i od sna", "Bez mere", "Nox microcosmica", eseji "Nacrt za jednu fenomenologiju iracionalnog" (sa Kočom Popovićem), "Koje su pobude i kakvi uspesi školske filozofije", "Smrt fašizmu - sloboda narodu", "Književna politika", "Ljudi u nevremenu", "Od istog pisca", "Krleža", "Prostor-vreme", "Politička književnost", "Nacer tiempo", "Svedok ili saučesnik".
1902-1984
82
25.jul 1984.
Sovjetski kosmonaut Svetlana Savickaja postala prva žena koja je „kročila u otvoreni kosmos“ pošto je izašla iz svemirskog broda „Sojuz 12“.
26.jul 1984.
Umro američki statističar Džordž Horas Galup, direktor “Galupovog instituta” za ispitivanje javnog mnjenja. (Rođen: Džeferson/Ajova/Sjedinjene Američke Države 18.novembar 1901. - Umro: Sigrisvil/Švajcarska 26.jul 1984.) Institut je osnovao 1935. Ta privatna organizacija koja se izdržava prodajom usluga, prva je počela da sistematski ispituje stavove pojedinaca ili grupa o raznim pitanjima političkog, ekonomskog i društvenog života, služeći se posebnim statističkim metodama zasnovanim na anketiranju.
1901-1984
82
27.jul 1984.
Umro engleski filmski i pozorišni glumac Džejms Mejson. (Rođen: Hadersfild/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 15.maj 1909. - Umro: Lozana/Švajcarska 27.jul 1984.) Filmovi: "Begunac", "Sedmi veo", "Čovek u sivom", "Zvezda je rođena", "Julije Cezar", "Lolita", "Sever severozapad", "Lord Džim", "Galeb", "Ubistvo po narudžbini". Postigao je značajan uspeh u britanskoj kinematografiji pre nego što je postao zvezda u Holivudu. Bio je najveća atrakcija u Velikoj Britaniji 1944. i 1945. godine; njegovi britanski filmovi uključuju Sedmi veo (1945) i Zla dama (1945). Glumio je u filmu Odd Man Out (1947), prvom dobitniku BAFTA nagrade za najbolji britanski film. Mejson je tokom svoje karijere bio nominovan za tri Oskara, tri Zlatna globusa (osvajajući Zlatni globus 1955. za Zvezda je rođena) i dve BAFTA nagrade. Nakon njegove smrti 1984. godine, njegov pepeo je sahranjen u blizini grobnice njegovog bliskog prijatelja, kolege engleskog glumca ser Čarlija Čaplina.
1909-1984
75
28.jul 1984.
Predsednik SAD Ronald Regan otvorio XXIII Olimpijske igre u Los Anđelesu, koje su bojkotovali Sovjetski Savez i ostali saveznici Moskve, izuzev Rumunije, Kube i još nekoliko socijalističkih zemalja. To je bio revanš Amerikancima za bojkot Olimpijskih igara u Moskvi 1980. a Igre u Los Anđelesu bojkotovali su i Iran, Libija, Albanija i Bolivija.
Avgust 1984
05.avgust 1984.
Umro američki glumac velškog porekla Ričard Barton, koji se sjajnim talentom najpre nametnuo u pozorištu igrajući karakterne uloge u Šekspirovim komadima, posle čega je ostvario sjajnu filmsku karijeru. (Rođen: Pontridiven/Vels/Ujedinjeno Kraljevstvo 10.novembar 1925. - Umro: Selinji/Švajcarska 05.avgust 1984.) Filmovi: "Kleopatra", "Beket", "Ana od hiljadu dana", "Ukroćena goropad", "Dr Faust", "Komedijaši", "Trocki", "Sutjeska". Poznat po svom mekanom baritonskom glasu, Barton se etablirao kao sjajan Šekspirov glumac 1950-ih i dao je nezaboravnu predstavu kao Hamlet 1964. godine. Kritičar Kenet Tajnan nazvao ga je „prirodnim Olivijeovim naslednikom“. Bartonov uočeni neuspeh da ispuni ta očekivanja razočarao je neke kritičare i kolege; njegovo teško opijanje doprinelo je njegovom imidžu velikog izvođača koji je protraćio svoj talenat. Bez obzira na to, on se smatra jednim od najboljih glumaca svoje generacije. Barton je bio nominovan za Oskara sedam puta, ali nikada nije osvojio. Dobio je brojna priznanja, uključujući BAFTA nagradu, Zlatni globus i Gremi nagradu. Dobio je nagradu Toni za najboljeg glumca u mjuziklu za ulogu kralja Artura u Lerner i Loeve mjuziklu Kamelot (1960). Do kasnih 1960-ih, bio je jedan od najbolje plaćenih glumaca na svetu, primajući honorare od milion dolara ili više plus deo bruto prihoda. Barton je ostao blisko povezan u javnosti sa svojom drugom ženom, Elizabet Tejlor. Turbulentna veza ovog para, dva puta venčana i dva puta razvedena, retko je izlazila iz vesti. Barton je preminuo od intracerebralnog krvarenja u svojoj kući u Selinjiju. Iako je njegova smrt bila iznenadna, njegovo zdravlje je opadalo godinama unazad, a patio je od stalnih i jakih bolova u vratu. Već u martu 1970. upozoren je da mu je jetra uvećana, a u aprilu 1981. dijagnostikovana mu je ciroza i bolest bubrega.
1925-1984
58
12.avgust 1984.
U Los Anđelesu završene XXIII Olimpijske igre na kojima je učestvovalo 140 zemalja. Jugoslavija je imala rekordnu olimpijsku žetvu - sedam zlatnih medalja, četiri srebrne i sedam bronzanih.
13.avgust 1984.
Umro jermenski (sovjetski) velemajstor Tigran Vartanovič Petrosjan, šahovski prvak sveta od 1963. dp 1969. (Rođen: Tbilisi/Ruska Imperija/Gruzija 17.jun 1929. - Umro: Moskva/Sovjetski Savez/Rusija 13.avgust 1984.) Titulu je osvojio pobedivši sa 12,5:9,5 ruskog velemajstora Mihaila Botvinka i potom je odbranio 1966. u meču sa ruskim velemajstorom Borisom Spaskim rezultatom 12,5:11,5. Spaski mu je preoteo titulu u meču 1969. pobedivši ga sa 12,5:10,5.
1929-1984
55
14.avgust 1984.
Umro engleski pisac Džon Bojnton Pristli, autor dela koja se odlikuju vedrinom i humorom, ali i društvenom kritikom. (Rođen: Bredford/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 13.septembar 1894. - Umro: Stratford na Ejvonu/Engleska/Ujedinjeno Kraljevstvo 14.avgust 1984.) Neka od dela: romani „ Dobri drugovi“, „Englesko putovanje“, „Ponoć u pustinji“, drame „Opasna okuka“, „Dođoše do grada“, „Čaša piva“, eseji „Engleski komični likovi“, „Engleski roman“, „Dikens i njegov svet“ itd.
1894-1984
89
16.avgust 1984.
Umro srpski (jugoslovenski) književnik Dušan Radović, dečji pisac i novinar. (Rođen: Niš/Kraljevina SHS/Srbija 29.novembar 1922. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 16.avgust 1984.) Rođen je u Nišu, otac Uglješa bio je iz Vranića kod Čačka rođen u Čolića kući, a majka Sofija Stefanović bila je iz Niša. Jedinstvena ličnost naše kulture, Duško Radović se prvi put oglasio na radiju pesmom Bio jednom jedan lav, a zatim radio-igrom Kapetan Džon Piplfoks. Sledile su knjige za decu: Poštovana deco, Pričam ti priču, Vukova azbuka, Smešne reči, a veliku popularnost stekle su njegove TV serije: Na slovo, na slovo i Hiljadu zašto. Svojim načinom mišljenja i pisanja Radović je postao rodonačelnik moderne srpske poezije za decu i tvorac novog verbalno-vizuelnog kontakta sa decom. Radio je u llistovima Zmaj, Pionir, Kekec i Poletarac i bio urednik dečje redakcije RTB. Jedan od osnivača Radija Studio B, od 1976, pa sledećih osam godina, Radović je u rubrici "Beograde, dobro jutro" pozdravljao Beograđane svojim opservacijama, zapisima, aforizmima, satiričnim doskočicama i komentarima. Objavljeno je više izdanja knjige Beograde dobro jutro, koje su trajna svedočanstva o Radoviću i Beogradu. Bio je veliki ljubitelj fudbala i navijač FK Partizan. Njegova dela prevođena su na sve značajnije svetske jezike. Neka od dela: zbirke pesama “Poštovana deco”, “Smešne reči”, “Vukova azbuka”, “Pričam ti priču”, dramska dela “Kapetan Džon Piplfoks”, “Tužibaba”, “Če”(s Matijom Bećkovićem), aforizmi “Beograde , dobro jutro”, TV serija “Na slovo, na slovo” itd. Povodom 100 godina od njegovog rođenja objavljena je monografija „100 godina Duška Radovića”. Književnik Matija Bećković je za njega napisao da je Ivo Andrić koji je odbio da odraste.
1922-1984
61
Septembar 1984
20.septembar 1984.
libanski građanski rat
U dvorište ambasade SAD u Bejrutu kamionom punim eksploziva uleteo islamski terorista-samoubica i usmrtio 40 ljudi.
Počela sa radom frankofonska televizijska stanica TV 5 Mond.
26.septembar 1984.
EZ i Kina potpisuju sporazum o trgovinsko-političkoj i ekonomskoj saradnji. Međusobni zvanični odnosi su uspostavljeni 16. septembra 1975. godine.
Zvanični London i Peking su se sporazumeli o vraćanju Hong Konga (Viktorija) 1997. pod suverenitet Kine.
Oktobar 1984
12.oktobar 1984.
U eksploziji bombe koju su podmetnuli teroristi Irske republikanske armije u "Grand hotel" u engleskom gradu Brajton, gde je održavana godišnja konferencija britanskih konzervativaca, poginulo pet ljudi.
16.oktobar 1984.
Crnački anglikanski arhiepiskop Johanesburga Dezmond Tutu dobio Nobelovu nagradu za mir, kao druga istaknuta ličnost crnačke većine u Južnoj Africi kojoj je dodeljena ta nagrada. Bivši predsednik Afričkog nacionalnog kongresa Albert Džon Lutuli dobio je tu nagradu 1960.
21.oktobar 1984.
Umro francuski filmski režiser Fransoa Trifo, jedan od tvoraca „novog talasa“ francuskog filma, koji je svetsku slavu stekao svojim prvim filmom „400 udaraca“ snimljenim 1959. (Rođen: Pariz/Francuska 06.februar 1932. - Umro: Neji sir Sen/Francuska 21.oktobar 1984.) Neki do ostalih njegovih filmova: „ Žil i Džim“, „Američka noć“, „Priča o Adeli“, „Pucajte na pijanistu“, „Divlje dete“, „Ukradeni poljupci“.
1932-1984
52
31.oktobar 1984.
Indijskog predsednika vlade Indiru Gandi ispred rezidencije u Nju Delhiju ubili Siki-ekstremisti, pripadnici lične garde.
Ubijena Indira Gandi, indijski predsednik vlade, uz trogodiišnji prekid, od 1966. do smrti. (Rođena: Alahabad-Prajagraj/Britanska Indija/Indija 19.novembar 1917. - Umrla: Nju Delhi/Indija 31.oktobar 1984.) Studirala je u Švajcarskoj i na Oksfordu, ali je glavna politička i životna iskustva stekla uz oca, prvog predsednika vlade Indije i jednog od osnivača Pokreta nesvrstanih, Džavaharlala Nehrua. Postala je 1955. član Izvršnog komiteta vladajuće Kongresne stranke, za predsednika stranke je izabrana 1959. a u vladu je ušla posle očeve smrti 1964. kao ministar informacija. Na funkciji predsednika vlade bila je, uz trogodišnji prekid, od 1966. do kraja života. Ona je treći po redu premijer Indije, u dva mandata: od 1966. godine do 1977. godine, pa ponovo od 1980. godine do 1984. godine te jedna od vodećih ličnosti Pokreta nesvrstanih, kao i jedna od najistaknutijih političkih figura druge polovine dvadesetog veka čija je kontroverzna politička karijera završila atentatom u 66. godini života, koji su izveli sikijski zaverenici. Indira Gandi važi za jednu od najuticajnijih i najmoćnijih žena koje su imale vlast u svetskoj istoriji. Bila je prva i do sada jedina žena Premijer u Indiji. Bila je i lider Indijskog nacionalnog kongresa. Kao premijerka, Gandi je bila poznat po svojoj političkoj nepopustljivosti i centralizaciji vlasti bez presedana. Godine 1967. predvodila je vojni sukob sa Kinom u kojem je Indija uspešno odbila kineske upade na Himalajima. Godine 1971. ušla je u rat sa Pakistanom u znak podrške pokretu za nezavisnost i ratu za nezavisnost u Istočnom Pakistanu, što je rezultiralo pobedom Indije i stvaranjem Bangladeša, kao i povećanjem uticaja Indije do tačke u kojoj je postala jedina regionalna moć u Južnoj Aziji. Pozivajući se na separatističke tendencije i kao odgovor na poziv na revoluciju, Gandi je uvela vanredno stanje od 1975. do 1977. tokom kojeg su osnovne građanske slobode suspendovane, a štampa cenzurisana. U tom periodu počinjena su široko rasprostranjena zverstva. Gandi se tokom svog trećeg premijerskog mandata suočila sa rastućim separatizmom Sika; kao odgovor, naredila je operaciju Plava zvezda, koja je uključivala vojnu akciju u Zlatnom hramu i rezultirala krvoprolićem i stotinama ubijenih Sika. Indiru Gandi su ispred rezidencije u Nju Delhiju ubili Siki-ekstremisti, pripadnici lične garde koji su tražili odmazdu za događaje u hramu.
1917-1984
66
Novembar 1984
04.novembar 1984.
Prvi slobodni izbori u Nikaragvi završeni pobedom Sandinističkog fronta koji je osvojio 68 odsto glasova
14.novembar 1984.
_svg.png){kind=small}
U Los Anđelesu uhapšen ustaški ratni zločinac Andrija Artuković, ministar unutrašnjih poslova takozvane Nezavisne Države Hrvatske tokom Drugog svetskog rata. Živeo je u SAD od 1948. gde je dospeo pod lažnim imenom. Američke vlasti su se uporno oglušivale o zahteve Jugoslavije za ekstradiciju, i tek 12.februara 1986. su ga izručile. Na suđenju u Zagrebu optužen je za pojedinačna zlodela, ali ne i za zločin genocida nad Srbima. Osuđen je na smrt, ali kazna nije izvršena i umro je u zatvoru nepune tri godine potom.
19.novembar 1984.
U Meksiko Sitiju u eksploziji gasa i požaru poginulo više od 550 ljudi, a povređeno više od 4.200.
Decembar 1984
03.decembar 1984.
U gradu Bopal u Indiji oko 4.500 ljudi umrlo, 500 oslepelo, a 50.000 zatrovano gasom koji je iscureo iz fabrike pesticida "Junion karbajd".
14.decembar 1984.
Vašington i Havana potpisali prvi sporazum posle 1977. kojim je precizirano da 20.000 Kubanaca godišnje može dobiti dozvolu da se nastani u SAD.
19.decembar 1984.
U Pekingu potpisan sporazum prema kojem Hong Kong od 1.jula 1997. prelazi pod suverenitet Kine. Sporazum prema kojem će Hong Kong (britanski naziv Viktorija) nakon 99 godina britanske uprave preći pod suverenitet Kine 1.jula 1997. potpisali su u Pekingu britanski premijer Margaret Tačer i njen kineski kolega Džao Cijang.
28.decembar 1984.
Umro američki filmski režiser Sem Pekinpo, autor niza vesterna i kriminalističkih filmova koje karakterišu krajnji realizam, savršenstvo montaže i stilska perfekcija. (Rođen: Frezno/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 21.februar 1925. - Umro: Inglvud/Kalifornija/Sjedinjene Američke Države 28.decembar 1984.) Filmovi: "Pucnji popodne", "Divlja horda", "Balada o Kejblu Hogu", "Šampion rodea", "Psi od slame", "Beg", "Bivši prijatelj Kid", "Elita ubica", "Gvozdeni krst".
1925-1984
59
29.decembar 1984.
Umro književnik, pesnik i prevodilac Gvido Tartalja, kojeg su pojedini književni kritičari nazvali "Zmajem savremene srpske književnosti za decu". (Rođen: Zagreb/Austro-Ugarska monarhija/Hrvatska 25.januar 1899. - Umro: Beograd/SFR Jugoslavija/Srbija 29.decembar 1984.) Objavio je više od 30 knjiga a na mnoge njegove pesme komponovana je muzika za dečje horove. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Beogradu. Dela: zbirke pesama "Pesma i grad", "Lirika", "Začarani krug", "Srmena u gradu ptica", "Pesme", pesme za decu "Oživela crtanka", "Šta meseci pričaju", "Od oblaka do maslačka", "Dedin šešir i vetar", "Gusarska družina", "Prvi let". Rođen je u uvaženoj i staroj grofovskoj porodici Tartalja (hrv. Tartaglia, od ital. tartagliare: mucati, tepati), jednoj od poslednjih porodica sa tom titulom na Balkanu. Izvorno porodično prezime zabeleženo u 15. veku bilo je Jakovlić, potom promenjeno u Tartalić, a naposletku u Tartalja. Titulu grofova porodici je dodelio mletački dužd 1444. godine. Osnovnu i srednju školu Gvido je završio u Splitu, a nakon položene velike mature 1916. godine radio je kao hemičar asistent u jednoj fabrici. Došao je 1920. godine u Beograd na studije prava i diplomirao je na Pravnom fakultetu Beogradskog univerziteta 1923. godine. Književnošću je počeo da se bavi 1917. godine. Sarađivao je u velikom broju književnih i drugih publikacija. Od završetka Prvog svetskog rata skrasio se u Beogradu. Kao Srbin katolik slavio je katolički Božić. Bio je zaposlen pre Drugog svetskog rata u Narodnoj banci u Beogradu. Po završetku Drugog svetskog rata posvetio se sav kulturi i radio u izdavačkom preduzeću Prosveta. Dobio je 1960. nagradu „Mlado pokolenje“ za životno književno delo namenjeno deci. Dobitnik je Povelje Zmajevih dečjih igara 1978. godine. Veliki deo zaostavštine Gvida Tartalje nalazi se u Udruženju za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat” u Beogradu, u okviru porodične Zbirke porodice Tartalja.
1899-1984
85